Plan był prosty: zaprojektować konstrukcję nadającą się do Lego Ideas, która trafi w niszę nieeksploatowaną przez The Lego Group, wybije się oryginalnością wśród zgłoszeń i przykuje uwagę użytkownika przewijającego listę propozycji. Nie ulegało wątpliwości, że sercem konstrukcji będzie zaawansowane użycie mojego ulubionego działu, czyli Lego Technic. Dodatkowo narzuciłem sobie zaprojektowanie MOC-a niekorzystającego z silników LEGO i niebazującego na żadnej franczyzie (na książkach, filmach, dozwolonych markach, itd.) ani na realnym obiekcie, który jest odwzorowywany (np. niedawny globus czy wcześniejsza rakieta Saturn).
Na długo przed początkiem budowy wpadłem na youtubie na kanał Chrisa Ramsay'a, na którym dostajemy przegląd rozwiązywania zagadek zwanych po angielsku puzzle box. Zabawa polega na zmierzeniu się z przedmiotem, który należy w pewnym sensie otworzyć i wydobyć skarb na zewnątrz, wykonując sekwencję mechanicznie dozwolonych czynności, np. kręcenie istniejącymi pokrętłami, przesuwanie ruchomych części. Cała trudność tej zabawki polega na braku listy czynności, jakie należy wykonać, a nawet braku wskazówek, od czego zacząć. Jeżeli masz więcej czasu, obejrzyj sobie losowy film z kanału Chrisa Ramsay'a z puzzle box w tytule i zobacz, jak wyglądają takie cudeńka. Część pokazanych zabawek puzzle box można zakwalifikować do ekskluzywnych dzieł sztuki. Od tego czasu kołatała się w głowie myśl: dlaczego nie zrobić takiego czegoś z klocków LEGO.
Opis konstrukcji.
Celem mojego puzzle box jest wyjęcie trzech dinozaurów (triceratopsa, tyranozaura i diplodoka) z trzech pomieszczeń muzealnych. Interakcję z przedstawionym puzzle box zaczynamy od wyjęcia donicy z kwiatami, która na czas zabawy staje się pokrętłem pasującym do sześciu otworów rozmieszczonych symetrycznie po dwóch bokach budynku, potem mamy dużo kręcenia i kilka innych czynności, a kończymy na wyjęciu trzeciego dinozaura z muzeum. Na filmie pokazuję całe rozwiązanie zagadki, jak wyjąć dinozaury. Mówię, a raczej czytam po angielsku, przy czym dorzucam polskie i angielskie napisy.
Wygląd budynku stanowi luźną koncepcję, uwzględniającą kolor posiadanych przeze mnie klocków systemowych - przedstawiam od razu dwie wersje: rzeczywistą i wirtualną, w której na trochę więcej odnośnie kolorów mogłem sobie pozwolić.
Od razu przepraszam za beżową wstawkę w kolumnach, ale ten klocek nie występuje w kolorze light bluish grey, a takie kolumny z wcięciem na pół plejta bardzo przypadły mi do gustu. Zdaję sobie sprawę, że budowaniem fasad i wnętrz budynków praktycznie nie zajmuję się w afolskim hobby. Biorąc pod uwagę, że wystawiam pracę do Ideas, fasada musiała przyciągać wzrok, stąpałem jak po polu minowym i dłubałem tak długo, aż dotarłem do akceptowalnych z mojego punktu widzenia rozwiązań.
Z kronikarskiego obowiązku zapisuję pełny opis otworzenia budynku, bardzo możliwe, że przyda się, gdy zabiorę konstrukcję na wystawę.
(1) Wyciągnij donicę z kwiatami i w kolejnych punktach używaj jej jako pokrętła w sześciu otworach po bokach budynku, dla porządku nazywanych: lewy tylny, lewy środkowy, lewy przedni, prawy tylny, prawy środkowy, prawy przedni.
(2) Kręć pokrętłem włożonym do lewego przedniego otworu, może wydarzyć się jedna z trzech możliwości:
* można swobodnie kręcić w obie strony i nic się nie dzieje - wtedy przejdź do punktu trzeciego;
* można swobodnie kręcić tylko w jedną stronę i na lewym dachu szary drążek zmienia położenie - kręć do oporu, a następnie przejdź do punktu siódmego,
* można swobodnie kręcić tylko w jedną stronę i taras przed wejściem wysuwa się do przodu, odsłaniając dźwignię z kulką - kręć do oporu, a następnie przejdź do punktu siódmego.
(3) Kręć do oporu pokrętłem włożonym do lewego środkowego otworu - podnosi się klapa na prawym dachu, a czarna sztaba w lewej części fundamentów przesuwa się ku tyłowi.
(4) Wykonaj 3/4 obrotu pokrętłem włożonym do lewego tylnego otworu - 3/4 obrotu trzeba wykonać powoli i delikatnie (jak słynny kasiarz Henryk Kwinto), mechanizm sam powinien dokończyć brakujący fragment 3/4 obrotu.
(5) Kręć do oporu pokrętłem włożonym do lewego środkowego otworu - opada klapa na prawym dachu, a czarna sztaba w lewej części fundamentów przesuwa się ku przodowi.
(6) Kręć pokrętłem włożonym do lewego przedniego otworu, może wydarzyć się jedna z dwóch możliwości:
* można swobodnie kręcić tylko w jedną stronę i na lewym dachu szary drążek zmienia położenie - kręć do oporu,
* można swobodnie kręcić tylko w jedną stronę i taras przed wejściem wysuwa się do przodu, odsłaniając dźwignię z kulką - kręć do oporu.
(7) Kręć do oporu pokrętłem włożonym do lewego środkowego otworu - podnosi się klapa na prawym dachu, a czarna sztaba w lewej części fundamentów przesuwa się ku tyłowi.
(8) Wykonaj 3/4 obrotu pokrętłem włożonym do lewego tylnego otworu - 3/4 obrotu trzeba wykonać powoli i delikatnie (jak słynny muzyk Henryk Kwinto), mechanizm sam powinien dokończyć brakujący fragment 3/4 obrotu. Czynność powtórz.
(9) Kręć do oporu pokrętłem włożonym do lewego środkowego otworu - opada klapa na prawym dachu, a czarna sztaba w lewej części fundamentów przesuwa się ku przodowi.
(10) Kręć pokrętłem włożonym do lewego przedniego otworu, musi wydarzyć się brakująca z dwóch możliwości:
* można swobodnie kręcić tylko w jedną stronę i na lewym dachu szary drążek zmienia położenie - kręć do oporu,
* można swobodnie kręcić tylko w jedną stronę i taras przed wejściem wysuwa się do przodu, odsłaniając dźwignię z kulką - kręć do oporu.
(11) Kręć do oporu pokrętłem włożonym do lewego środkowego otworu - podnosi się klapa na prawym dachu, a czarna sztaba w lewej części fundamentów przesuwa się ku tyłowi.
(12) Przesuń dźwignię z kulką w lewą stronę.
(13) Kręć do oporu pokrętłem włożonym do prawego tylnego otworu - z tyłu budynku odjeżdża oszklona ściana z fundamentami.
(14) Wyciągnij dinozaura z głównej sali muzeum.
(15) Przesuń dźwignię z kulką w prawą stronę.
(16) Kręć do oporu pokrętłem włożonym do prawego tylnego otworu - lewy dach się podnosi, otwierając lewą salę muzeum.
(17) Wyciągnij dinozaura z lewej sali muzeum.
(18) Kręć do oporu pokrętłem włożonym do prawego przedniego otworu - z fundamentów wypada szary drążek.
(19) Włóż szary drążek do otworu w prawym dachu i dociśnij, pokonując delikatny opór. Jednocześnie kręć do oporu pokrętłem włożonym do prawego środkowego otworu - ściana między główną a prawą salą muzeum obraca się, wjeżdżając do głównej sali.
(20) Wyciągnij dinozaura z prawej sali muzeum. Możesz posłużyć się szarym drążkiem, jeżeli ręką nie jesteś w stanie sięgnąć.
Opis mechanizmu.
Mechanizm składa się z:
* 96 kół zębatych (przy czym jedno koło zębate pełni funkcję zatyczki skrzyni rozdzielczej przy dźwigni z przyciskiem),
* trzech ślimacznic (dwóch 32905 i jednej 27938),
* dwóch zębatek płaskich (zlokalizowanych na szarym drążku, który w pewnym etapie wypada z fundamentów),
* czterech małych i dwóch dużych siłowników liniowych,
* jednej gumki (tworzy mechanizm steppera znany z Bugatti i Siana).
Przytłaczająca większość mechanizmu zajmuje dokładnie jedną warstwę w piwnicy muzeum. Malutka część mechanizmu pnie się w dwustudowych przestrzeniach między ścianami zewnętrznymi a wewnętrznymi po lewej i po prawej stronie budynku, wystając powyżej linii dachu. Przy takim mechanizmie czytelnie wygląda również widok z góry. Wyjaśnienie superstruktury oprę o schematy z nienaturalnymi kolorami. Legenda:
* kolor zielony, czyli mechanizm steppera ustawiający skrzynię rozdzielczą w sekwencji: lewy mechanizm, luz, prawy mechanizm, luz;
* kolor limonkowy, czyli sprzężony mechanizm przesuwania sztabą i podnoszenia klapy na prawym dachu; dzięki temu, że oba mechanizmy kończą się małym siłownikiem liniowym, potrzebują równą liczbę obrotów;
* kolor niebieski, czyli mechanizm doprowadzenia obrotu do skrzyni rozdzielczej ustawianej zielonym mechanizmem;
* kolor fioletowy, kontynuacja koloru niebieskiego począwszy od skrzyni rozdzielczej, czyli mechanizm przesuwania szarego drążka na lewym dachu budynku;
* kolor jasnoniebieski, kontynuacja koloru niebieskiego począwszy od skrzyni rozdzielczej, czyli mechanizm wysuwania tarasu do przodu;
* kolor biały, czyli elementy mechaniczne obsługiwane inaczej niż pokrętłem: dźwignia z kulką na środku i przycisk po prawej stronie;
* kolor brązowy, czyli mechanizm doprowadzenia obrotu do skrzyni rozdzielczej włączanej dociskiem drążka;
* kolor beżowy, kontynuacja koloru brązowego począwszy od skrzyni rozdzielczej, czyli mechanizm obrotu wewnętrzną ścianą;
* kolor pomarańczowy, czyli mechanizm doprowadzenia obrotu do skrzyni rozdzielczej obsługiwanej dźwignią z kulką;
* kolor żółty, kontynuacja koloru pomarańczowego począwszy od skrzyni rozdzielczej, czyli mechanizm podnoszenia lewego dachu;
* kolor czerwony, kontynuacja koloru pomarańczowego począwszy od skrzyni rozdzielczej, czyli mechanizm odsuwania oszklonej ściany i kawałka fundamentu z tyłu budynku;
* kolor różowy, czyli mechanizm wysuwania drążka.
Historia konstrukcji
Zabawki puzzle box dają nieograniczone możliwości w kwestii przygotowania sekwencji czynności i w kwestii wyglądu zabawki, co w początkowej fazie projektu stanowi niemałą trudność. Pierwsze przymiarki do projektu zaczęły się około Wielkanocy w niezapomnianym 2020 roku, było jasne, że buduję na pomarańczowo, bo bricków tego koloru miałem najwięcej (co oznaczało, że wówczas swój żywot skończył The Travis Club). Dość szybko ukształtowało się, że (wbrew tendencji obserwowanej na wspomnianym we wstępie kanale Chrisa) mój puzzle box nie będzie pudłem ozdobionym abstrakcyjnymi geometrycznymi ornamentami, lecz przyjmie kształt budynku, z którego coś trzeba będzie wyciągnąć.
Główna faza projektowania i budowy przypadła na lipiec i sierpień w 2020 roku, wtedy miałem wystarczająco dużo czasu na planowanie szalonego mechanizmu. Pochłaniające wyzwanie stało się również odskocznią od świata wywróconego do góry nogami przez Covid-19. Kolejne wersje piwnicznego mechanizmu powstawały na kratkowanych kartkach papieru, niektóre doczekały się złożenia z klocków. Z tamtego czasu zachowało się kilka szkiców, również wrzucam jako ciekawostkę: Szkic wykonany czerwonym długopisem prezentuje archiwalną wersję, mocno odstającą od prezentowanego modelu, natomiast kolorowy szkic ma już mnóstwo cech wspólnych z istniejącym. Mechanizmy tworzyłem, zwracając uwagę na: limit klocków w konkursie Lego Ideas (maksymalnie 3000 klocków) i lekkość obsługi (np. unikanie podnoszenia dużej masy lub niestabilnie zaczepionej podłogi po rozłożeniu). Pod koniec sierpnia spora część budynku była ukończona, czasem innym kolorem niż chciałem lub z brakującym klockiem, w wersji wirtualnej budynek wyglądał z zewnątrz niemal identycznie jak prezentowana oficjalnie wirtualna wersja. Z drugiej strony mechanizm w znacznej części przypominał ten końcowy, posiadając kilka odstępstw.
Od września 2020 do stycznia 2021 model przeleżał w pudle, nie było okazji go kończyć, wyjątek stanowi parodniowy przerywnik (już nie pamiętam, w którym miesiącu), kiedy model rozłożyłem na pojedyncze klocki i złożyłem na podstawie modelu wirtualnego od zera. Wówczas, podczas składania, zastanawiałem się, co należałoby jeszcze wymienić, aby polepszyć działanie. Finalizowanie projektu przypadło drugą połowę stycznia bieżącego roku. W superstrukturze dokonałem ostatnich drobnych poprawek (operuję kolorami wprowadzonymi przy omawianiu superstruktury):
* w części limonkowej zmieniłem całkowicie zakończenie wraz z mocowaniem znajdujące się w prawej ścianie i poruszające klapą na dachu;
* w części czerwonej zmieniłem całkowicie zakończenie tego mechanizmu; poprzednia wersja korzystała ze ślimacznicy i obracała tylko przeszkloną ścianą - mechanizm chodził dziadowsko, zacinał się przy zamykaniu pod własnym ciężarem, przeszklona część musiała być dużo większa niż jest teraz;
* w części żółtej odchudziłem ruchomą część lewego dachu niepokazaną na schematach; z pomocą przyszedł klocek 73109; mniejsza masa do podniesienia pozytywnie wpłynęła na jakość działania tego mechanizmu;
* w części beżowej przesunąłem oś ze ślimacznicą o pół studa w prawo, podmieniłem ślimacznicę z tej węższej na aktualną, a koło zębate o ośmiu zębach na dwunastozębowe, ponadto zainstalowałem lepsze mocowanie wokół ostatniego koła zębatego w tym mechanizmie; wówczas obrót ściany, która trochę waży, polepszył się znacząco.
W lutym 2022 roku model wrócił do leżakowania, dopiero teraz (początek maja bieżącego roku) miałem czas na zrobienie filmu i wszystkich opisów.
Zakończenie
Liczę na mnóstwo komentarzy wnoszących świeże spojrzenie z zewnątrz, w tym propozycje zmian lub krytykę odnośnie całego modelu. Cały model mam w pliku obsługiwanym przez MLCad, więc będzie można przyjrzeć się części propozycji na dodatkowych rysunkach. Jeżeli widzisz w modelu potencjał na firmowy zestaw, zapraszam na stronę LEGO Ideas, żeby oddać głos: wkrótce.